باسمه تعالی

شخصا این مطلب را بارها و بارها تجربه کرده ام که پروژه ای را پیش ببرم و پس از آن که ماهها وقت صرف کنم و تمام پس انداز خود و اطرافیان را خرج آن پروژه کنم، دریابم که برای اتمام پروژه و تولید آن و عرضه آن به بازار مصرف به مقدار بیشتری سرمایه احتیاج دارم و وقتی از پیدا کردن کسی که بتواند در آن پروژه سرمایه گذاری کند ناامید شدم، آنگاه آن پروژه را مانند دیگر پروژه ها رها کنم و همه وسایل آن را در انبار بگذارم. اوائل به این دل خوش میکردم که حداقل در این کار کسب تجربه ای کرده ام، اما با گذر زمان متوجه شدم که عمر انسان کوتاه تر از آن است که این همه تجربه به درد او بخورد.

ظاهرا در چنین تجربه ای با افراد زیاد دیگری شریک بوده ام و پیدا کردن راه حلی برای این مسئله، چیزی بوده که فکر اندیشمندان زیادی را به خود مشغول کرده است. راه حلی که در دنیا معمول شده و به خاطر امکانات ارتباطی جدید و علی الخصوص اینترنت، رو به گسترش است روش Crowd-funding است.

باسمه تعالی

زمانی تفکر غالب این بود که برای ارائه تحلیل سیاسی باید به اطلاعات پشت پرده دست داشت و به دلیل اینکه اخباری که در دسترس مردم قرار میگیرد، خوراکی برای افکار عمومی است و پروپاگاندایی است که از طرف دولت های متبوع به خورد مردم داده میشود، نمیشود از آنها نتیجه درستی گرفت. این حرف هیچ وقت درست نبود، و افراد خبره با بررسی اخبار عادی همیشه میتوانستند سره را از ناسره جدا کنند. ولی غلط بودن این باور در دوره اخیر بیش از همیشه آشکار است. دلیل آن هم این است که همه به مبادی خبر از اطراف و اکناف جهان دسترسی دارند و کسانی در ارائه تحلیل سیاسی از بقیه موفق تر هستند که نکات زیر را بهتر از بقیه در نظر داشته باشند:

باسمه تعالی

چند روز پیش بود که خبر مختصری از یک کتاب به نام The Half-life of Facts: Why Everything We Know Has an Expiration Date به قلم Samuel Arbesman خواندم. این کتاب را که حدود یک سال پیش چاپ شده، پیدا کردم و خواندم. ایشان که چند سالی است که موفق به اخذ مدرک دکترای خود شده، درباره تغییر تدریجی آنچه که در علوم تجربی به عنوان حقیقت اثبات شده شناخته میشود، مطالعه کرده و در کتاب خود این پدیده را بررسی کرده است. ادعای کتاب این است که حقایق علمی همانند مواد رادیواکتیو دارای نیمه عمر هستند و پس از گذشت زمان نیمه عمر، نیمی از کل حقایق علمی شناخته شده، منقرض شده و با حقایق جدید جایگزین میشوند. ایشان نقل کرده که دو جراح استرالیایی تحقیق کرده بودند که نیمی از آنچه که در زمینه تخصصی خودشان به عنوان حقیقت مسلم شناخته میشود، پس از 45 سال از اعتبار افتاده و تغییر میکنند. این زمان برای زمینه های علمی دیگر متفاوت است، اما اصل بی اعتبار شدن مستمر دانسته های علمی یک واقعیت است.

باسمه تعالی

در روزهایی که گذشت اخبار مهمی رخ داد که مهم ترین آن کودتا در مصر و برکناری رئیس جمهور مرسی بود. بعضی ها سعی کردند این کودتا را در حد مناقشه بین قطر و عربستان پائین آورند و اخوان المسلمین مصر را که از طرف قطر حمایت مالی میشود، با برکنار شدن امیر قطر در نقطه ضعف و آسیب پذیر بدانند. در نتیجه عربستان که از این فرصت استفاده کرده و با تحریک عوامل خود در ارتش دست به کودتا بزند تا حکومت آینده مصر عملا با منافع و سیاست های عربستان هماهنگ باشد.

اما واقعیت این است که

باسمه تعالی

قصدم از نوشتن این مطلب تشویق به تخلف و دزدی اطلاعات نیست. اما ممکن است موقعیتی پیش آید که بخواهید فایلی را مثلا بوسیله ایمیل ارسال کنید، ولی نگران این باشید که دیگران به محتوای ایمیل شما دسترسی داشته باشند و بتوانند به آن فایل محرمانه دست یابند. یا ممکن است بخواهید مطالب محرمانه ای را در کامپیوتر بگذارید، بدون اینکه حساسیت کسانی را که به آن کامپیوتر دسترسی دارند، را برانگیزید و هرچه جستجو کند، متوجه اینکه شما چیزی را پنهان کرده اید، نشوند. اگر چنین چیزی را تجربه کرده اید، توصیه میکنم بقیه این متن را بخوانید.

باسمه تعالی

در چند هفته اخیر اسم Edward Snowden به خاطر افشاگری های او علیه آژانس NSA (National Security Agency) آمریکا و GCHQ انگلیسی بر سر زبان ها افتاده است و برخی افراد ساده لوح هم او را یک قهرمان آزادی خواهی میدانند. اما ماجرای او مثال کلاسیکی از روش های پوشاندن واقعیت است که بعضی از آنها را در مقاله "تفکر صحیح را تمرین کنیم-بخش دوم" آورده ام.

هرچند آقای Webster Tarpley در مقاله ای در پرس تی وی این ماجرا را به خوبی موشکافی کرده است، اما در رسانه های فارسی تحلیل خوبی از آن ندیدم. لذا تصمیم گرفتم مختصرا آن را بازگو کنم.

باسمه تعالی

با پایان گرفتن شایعه پایان جهان در 21 دسامبر 2012 شاید خیلی ها فکر میکردند که چنین شایعاتی از رونق بیافتد. اما بازار این قبیل شایعات همانند گذشته داغ است. یکی از دلایل اصلی آن هم این است که سرنخ پخش چنین شایعاتی به دولت های بزرگ جهان، سازمان های جاسوسی و به تعبیری مجریان طرح نظم نوین جهانی برمی گردد، و در پخش چنین شایعاتی کاملا روان شناسانه و حرفه ای عمل میشود.

ماجرای شایعات اخیر از آنجا شروع شد که آمریکا و اسرائیل که به ایران تا پایان سال شمسی قبل برای تعیین تکلیف پرونده هسته ای وقت داده بودند، در پایان سال تصمیم گرفتند که تا انتخاب رئیس جمهور بعدی ایران صبر کنند و بنابراین ضرب العجل خود را سه ماه عقب انداختند و اعلام کردند که تا روز 22 ژوئن صبر خواهند کرد. تا اینجای کار نگرانی خاصی وجود نداشت. دلیل آن هم این بود که برای همه روشن شده بود که دلیل اصلی اینکه آمریکا و اسرائیل تهدیدات خود را عملی نمی کنند این است که دریافته اند که چنین جنگی بسیار پر هزینه است و مردم آمریکا از پرداخت هزینه های جنگ های اخیر خسته شده و آمادگی پذیرش جنگ جدیدی را ندارند.

اما این همه ماجرا نبود.

باسمه تعالی

نحوه زندگی معاصر هرچند از نظر امکانات مادی بسیار مرفه تر از صده های گذشته است، ولی به دلیل شیوع مادی گری به فراگیر شدن ناهنجاری های روانی منجر شده است. با اینکه آمارهای ارائه شده با هم همخوانی ندارند، ولی یک جستجوی ساده نشان خواهد داد که آمار بیماران روانی در ایران به طور میانگین حداقل حدود 35 درصد کل افراد جامعه است که از میانگین جهانی بالاتر است. نکته قابل توجه این است که این رقم در بین روستانشینان بالاتر است، انتظار اولیه این است که به دلیل تماس بیشتر با طبیعت، روستائیان از سلامت روانی بالاتری برخوردار باشند. در حالی که احتمالا احساس عقب ماندگی اجتماعی، که آن هم در اصل به مادیگری برمی گردد، عامل شیوع بالاتر بیماری های روانی در روستاها شده است.

اینکه روان شناسی غربی چگونه این بیماریها را طبقه بندی کرده و چه درمانی را برای آن تجویز می کند، ارزش بررسی ندارد، به این دلیل که برخلاف ادعا، اساسا روان شناسی غربی از مبانی علمی برخوردار نیست، و در این باره در مقاله روان درمانی غربی در این باره بیشتر توضیح داده ام. درباره بیماری های روانی ساختگی، که به سفارش شرکت های داروئی جهت بالا بردن فروش آنها اختراع میشود، مقاله های فراوانی میشود پیدا کرد. به عنوان نمونه این مقاله ادعا می کند که کسی که بیماری Attention Deficit & Hyper Activity Disorder و یا به مخفف ADHD را اسم گذاری و معرفی کرده، بالاخره مجبور شد به واهی بودن این بیماری اعتراف کند. البته حتی اگر مدعیان این حرفه ژست علمی بگیرند و خود را بخواهند معتبر جلوه دهند، به دلیل اینکه بر اساس مبانی علم تجربی توان اثبات فرضیه های آنها وجود ندارد، چنین ادعاهایی را باید پوچ قلمداد کرد.

باسمه تعالی

در بخش اول تلاش داشتم این مطلب را تشریح کنم که آشنایی با قوانین منطق و تمرین و ممارست در بکارگیری آن، هرچند لازم است اما کافی نیست و شرط مقدماتی آن این است که انسان از نفسی سلیم برخوردار باشد و در نوشته دیگری حدیثی را از امام صادق آورده بودم که در آن 75 لشگری عقل را نام برده بود که در برابر 75 لشگری جهل باید از آنها استفاده کرد تا امکان صحیح فکر کردن وجود داشته باشد. در این بخش قصد دارم این قضیه را از جنبه دیگری بررسی کنم.

همان گونه که اهل علم همه قوانین منطقی را مدون می کنند تا کار خود را در تحلیل قضایا آسان و مدون کنند، کسانی که میخواهند با افکار و اذهان مردم بازی کنند و اذهان آنها را کنترل کنند و یا جنگ روانی راه بیاندازند، نیز روش های مدون و دوره های آموزشی پیچیده ای برای این کار دارند و برای اینکه چگونه ذهن مردم را در تحلیل منطقی به اشتباه بیاندازند، برنامه ریزی می کنند. درست است که اگر کسی نفس خود را تهذیب کرده باشد و کاملا در بکارگیری قوانین منطق متبحر باشد و در بررسی قضایا از حوصله و تعمق کافی برخوردار باشد، از اشتباه مصون می ماند و یا حداقل سریع می تواند اشتباه خود را جبران کند، اما همه  مردم چنین تمرینی ندارند و آشنایی با تکنیک های به اشتباه انداختن ذهن به آنها در تشخیص مقدمات و مصالح فاسد استدلال و همچنین شکل غلط استدلال کمک میکند.

باسمه تعالی

در دانشگاه با اینکه در رشته ای فنی تحصیل می کردم، درسی داشتیم به نام منطق صوری. دلیل گنجاندن چنین درسی در برنامه دانشجویان هم این بود که آنها روش فکر کردن صحیح را یاد گرفته و با قواعد آن آشنا شوند. البته چندان فایده و اثری در آن درس منطق صوری نیافتم. یکی از دلایل آن هم این بود که بیشتر تمرکز درس بر اصطلاحات فنی بود و کمتر به تمرین تفکر صحیح می پرداخت و برخورد دانشجویان هم این بود که فقط نمره درس را بگیرند و از دست آن راحت شوند.

معادل این درس در دانشگاه های غربی به نام Critical Thinking است و دانشجویان اکثر رشته ها موظف به گذراندن آن هستند. تمرکز این درس معمولا به جای اصطلاحات فنی و بررسی اقسام قیاس، روی تمرین منطقی فکر کردن است و با بحث کردن روی مثال های متعدد، نقاط قوت وضعف استدلال ها را بررسی میکنند. دلیل این روش هم این است که دانشجویان اصطلاحات فنی را با گذر اندک زمانی فراموش می کنند، ولی اثر تمرین های صحیح فکر کردن، با دوام تر است. البته به دلایلی که در ذیل بحث خواهد شد، در نهایت دانشجویان غربی هم چندان در فن منطقی و عاقلانه فکر کردن متبحر نمیشوند.