باسمه تعالی

حدود ۳ ماه پیش پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، درباره پیشرفت‌های اخیر ژنتیک، از جمله روش CRISPR، صحبت کرد و هشدار داد که با این پیشرفتها میشود نسلی از ابرسربازان یا super Soldiers درست کرد که قدرت دهها مرد را داشته باشند و هیچ درد و ترحمی را حس نکنند. او خطر این کار را از تسلیحات هسته‌ای بیشتر دانست. درباره اینکه چرا چنین چیزی فقط در حد یک تخیل علمی، و به اصطلاح Sci-Fi، است، کسی توضیحی نداد. لذا بر آن شدم که در ویدیو کلیپ زیر مطالبی را در این رابطه به عرض برسانم. نوشته های زیر آن، خلاصه مطالب گفته شده در ویدیو است:

باسمه تعالی

وقتی بحث هوش مصنوعی به میان می‌آید، تصوری از یک بحث فنی تخصصی کامپیوتر در ذهن ما شکل میگیرد. اما این تصویر باید اصلاح شود. چون استفاده‌های عجیبی از آن در تمام زمینه‌ها میشود و حتی برنامه ساخت یک بت هوش مصنوعی، که آنقدر در نظر سفیهان باهوش به نظر آید که بتوان آن را پرستید، بطور جدی دنبال میشود. بنابراین باید درباره آن بیشتر روشنگری شود. در ویدیو کلیپ ضمیمه سعی کرده‌ام گزارش کاملی از این موضوع ارائه کنم. متن ذیل خلاصه‌ای از مطالبی است که در این ویدیو گفته شده است.

باسمه تعالی

اگر روند حوادث و اخبار بقیه سال ۲۰۱۸ به اندازه اخبار همین دوهفته اول آن باشد، باید سالی پرتلاطم را انتظار داشته باشیم. خبرهای زیادی در رسانه‌های عالم پخش می‌شود که انعکاس چندانی در ایران ندارند. بسیاری از خبرهای دیگر هم دم‌بریده منتشر می‌شوند و ربط آن خبرها به اخبار دیگر توضیح داده نمیشود. به همین دلیل برآن شدم که درباره چند تا از خبرهای روزهای اخیر توضیحاتی را ارائه دهم.

باسمه تعالی

دو روز پیش خبری از طریق چندین خبرگزاری پخش شد مبنی بر اینکه دولت روسیه تصمیم دارد تمام سیستم‌های عامل ویندوز، متعلق به میکروسافت، را جایگزین کند و دیگر اجازه استفاده از این سیستم‌های عامل را به هیچ اداره‌ای ندهد. سیستم عامل جایگزین، نسخه‌ای از لینوکس، با نام Astra است که توسط یک شرکت روسی تهیه شده است. در این سیستم عامل ابزارهایی برای حفاظت اطلاعات تعبیه شده است. این سیستم عامل قرار است روی تبلت‌ها و تلفن‌های هوشمند اداری نیز نصب شود.

در حال حاضر نرم‌افزارهای میکروسافت حتی در کامپیوترهای نظامی روسیه نیز نصب شده‌اند. این مطلب باعث شده که عدم امنیت این کامپیوترها موجب  نگرانی مقامات سیاسی و نظامی روسی شود و آنها را به فکر چاره بیاندازد. یکی از طراحان سیستم عامل مذکور در مصاحبه چنین بیان کرد که با توجه به تحریم‌ها، بدون اینکه قصد اغراق داشته باشیم، سیستم‌های عامل میکروسافت را تهدیدی برای امنیت ملی روسیه میدانیم.

چندی پیش پنتاگون نیز اعلام کرده بود که به دلیل نگرانی‌های امنیتی، قصد دارد که سیستم‌های عامل ویندوز را از وزارت دفاع آمریکا جمع کند. خود آمریکایی‌ها بهتر از بقیه میدانند که سیستم‌های عامل میکروسافت طوری طراحی شده‌اند که جاسوسی و دزدی اطلاعات را آسان کنند. بنابراین خود آنها هم نمیتوانند به این سیستمها اعتماد کنند.

باسمه تعالی

دیروز، کمی پس از ساعت ۸ صبح به وقت هاوایی، حدودا نزدیک نیمه شب به وقت ایران، اداره مدیریت بحران هاوایی پیامی اضطراری، از طریق تلفن‌های همراه و شبکه های رادیویی و تلویزیونی، مبنی بر حمله موشکی به خاک آمریکا برای شهروندان این ایالت ارسال کرد. این پیام از شهروندان خواسته بود تا به سرعت پناه بگیرند؛ و تاکید شده بود که این هشدار واقعی است و رزمایش نیست. بعضی از مردم ۳ بار این پیام را دریافت کردند. البته در کمتر از یک ساعت اعلام شد که این یک هشدار اشتباه بوده است. فرماندار هاوایی چنین بیان کرد که «هنگام تعویض شیفت کارکنان، یکی از کارمندان کلید هشدار را اشتباها فشار داده است.»

احتمال اینکه سیستم‌های هشدار اشتباه کنند و هیچ خبری نبوده باشد، هرچند کم است، ولی صفر نیست. اما این توضیح فرماندار به اندازه کافی احمقانه است تا موجب شک و تردید در مردم شود. قاعدتا قضیه به این سادگی نباید باشد و مقامات آمریکایی قصد دارند که با این توضیحات مضحک، چیزی را مخفی کنند.

برای اینکه بفهمیم واقعا چه اتفاقی افتاده است، کمی باید صبر کنیم تا اطلاعات تکمیلی برسد. اما سه احتمال در این قضیه وجود دارد:

باسمه تعالی

دو روز پیش، یکشنبه ۱۷ دی، خبر برخورد یک تانکر حامل نفت ایران با یک کشتی باری چینی، در دریای چین شرقی، پخش شد. تصادف چنان شدید بود که نفتکش مذکور دچار حریق شد، تعدادی از خدمه آن تلف شده‌اند و احتمالا این نفتکش غرق میشود. تانکر سانچی، متعلق به شرکت ملی نفتکش ایران، در حدود ۲۵۰ کیلومتری شانگهای، با کشتی باری حامل غلات سی‌اف‌کریستال برخورد کرده است. نفتکش حادثه دیده ایرانی حامل 136 هزار تن نفت خام سبک به مقصد کره جنوبی بود.

سالانه تعداد زیادی تصادف بین کشتی‌ها در دریا ثبت میشود و آمار دقیق آن را میشود در اینترنت یافت. اما این تصادفات بیشتر مربوط به کشتی‌های کوچک و کمتر مجهز است. کشتی‌های باری بزرگ تجهیزاتی دارند که امکان چنین تصادفاتی را خیلی کم میکند. نشت بیش از صد هزار تن نفت در سواحل هر کشوری یک حادثه زیست‌محیطی بزرگ به حساب می‌آید و به همین دلیل به خاطر فرار از پرداخت خسارت‌های مالی ناشی از چنین حوادثی، هیچ کس حاضر نیست این مقدار نفت خام را با کشتی غیرمجهز حمل کند.

بنابراین قاعدتا این برخورد یک اتفاق تصادفی معمولی نباید باشد. شواهد و قرائنی نیز وجود دارد که احتمال چنین چیزی را کم میکند.

باسمه تعالی

دیروز یک ویدیو کلیپ در رابطه با رابطه گناه و زلزله دیدم که بیش از ۴۰۰ هزار نفر آن را مشاهده کرده بودند. هرچند همه آنچه که در این کلیپ ادعا شده، غلط نیست، اما این طرز نگاه به موضوع ایراد دارد و به اصطلاح آدرس غلط دادن است. همین مطلب مشوّقم شد که درباره این موضوع مواردی را عرض کنم.

حرف این ویدیو کلیپ از این قرار بود:

بعضی‌ها میگن گناه میشه زلزله می‌آید. هنوز نمیدانی گناه یعنی چه! گناه این است که بروی روی گسل خانه بسازی. الان خدا علم به ما داده. ما الان میدانیم گسل‌های زمین کجا است. گناه این است که توی تهران ساختمان ۵۰ طبقه را مجوز بدهی که روی گسل ساخته شود. فکر آن را هم نکنی که آن بدبختی که میخواهد آنجا زندگی کند، وقتی زلزله آمد چه کسی باید جواب او را بدهد.

گناه اینهاست. گناه این است که وسط گسل کتابخانه درست کنی. یا نزدیک گسل خانه را با کیفیت درست نکنی. جاهای دیگر ۹ ریشتر زلزله می‌آید و شهر تکان نمی‌خورد. اینجا ۷ ریشتر زلزله آمده، همه چیز نابود شده. معلومه که توش دزدی شده، خلاف شده. گناه اینهاست.

بطور کلی یکی از تکنیک‌های کلاسیک مخدوش کردن یک موضوع، و یا به اصطلاح disinformation، این است که از مسئله‌ای که پیچیده است و جنبه‌های گوناگون دارد، یک تصویر کاریکاتوری میکشند و اصل موضوع را کنار میگذارند. بعد از آنکه آن موضوع به یک کاریکاتور تنزل پیدا کرد، بازی با آن و بی‌ارزش نشان دادن آن در ذهن مردم، آسان است. اگر مردم به این نکته دقت نکنند که بین اصل موضوع و کاریکاتور آن فرق زیادی است، این تکنیک کار خود را میکند. بعضی وقتها افراد، بدون سوء نیت، همین کار را ناخودآگاه می‌کنند.

باسمه تعالی

چندی پیش قسمت کوچکی از سخنرانی آقای رحیم‌پور ازغدی را درباره عنوان همین بحث شنیدم؛ که در آن ایشان درباره علل شیوع غرب‌زدگی در جامعه ایرانی بحث میکردند. به عنوان نمونه ایشان ضعف تولید فکر در داخل را نام بردند و اضافه کردند که وقتی پاسخ به‌ موقع به سئوالات موجود و مفروض داده شود، طبیعتاً زمینه برای توجه به کالای نامرغوب فرهنگ غربی کم میشود. علت دیگری که ایشان نام بردند تحقیر قوه عقلانی جامعه در دوره‌های گذشته توسط بیگانگان و نهادینه کردن «ما نمیتوانیم» بود؛ که باعث شده در همین دوران معاصر نیز تز «ما نمیتوانیم» در جامعه و حتی حکومت طرفداران زیادی داشته باشد.

هرچند مطالعات آسیب‌شناسی در این زمینه لازم، و چنین بحث‌هایی مفید است؛ نگران این شدم که چنین بحث‌هایی در نهایت آسیب‌های دیگری را نیز همراه داشته باشد. لذا برآن شدم که نکاتی را در این نوشته عرض کنم.

آنچه باعث نگرانی‌ام شد این بود که روشن‌فکران مذهبی در هنگام تحلیل قضایا، همان متدولوژی سکولار را اخذ کرده، تحولات اجتماعی را مانند واکنش‌های شیمیایی بررسی کنند؛ و با این کار پیش‌فرض‌های فلسفی آن‌ها را قبول کنند. در این صورت مشخص است که نتایجی خواهند گرفت که در راستای همان تفکرات سکولار است. برای اینکه بتوانم این مطلب را روشن کنم، مجبور شدم در مقاله قبل ماجرای ارائه نتایج آزمایش‌های ژنتیک و اعصاب مجرمین در دادگاه را شرح دهم. پیش‌فرض فلسفی که در ارائه این آزمایش‌ها به دادگاه وجود دارد، این است که انسان ملقمه ای از مواد شیمیایی و هورمون‌ها است و چیزی به نام روح قابل تعریف نیست. نتیجه‌ای که گرفته می‌شود این است که جرم مجرمین منشاء ارادی نداشته و حاصل اختلال ژنتیک یا اعصاب است.

اگر همین رویه را در بحث بررسی عوامل رسوخ غرب‌زدگی داشته، فقط به دنبال عوامل خارجی باشیم، در‌ واقع فرض داشتن روح و نفس برای انسان‌ها، و در کل برای جامعه، را کنار گذاشته‌ایم و آنچه در جامعه رخ میدهد را حاصل جمع تأثیر عوامل خارجی فرض کرده‌ایم. این هم به این معنی است که اول خود غرب‌زده بشویم و بعد بخواهیم پدیده غرب‌زدگی را بررسی کنیم.

بررسی عوامل تاثیرگذار خارجی تا جایی مفید است که نقش اراده انسان، و در مجموع جامعه، را در تعیین سرنوشت خود فراموش نکنیم.

باسمه تعالی

بنای تاریخی دادگاه‌ها بر این بوده که وقتی یک مجرم جنایت هولناکی را انجام بدهد، او را یک انسان مختار و صاحب اراده و نفس فرض کنند و بنابراین مجازاتی درخور برای جنایت او درنظر بگیرند. اما چند سالی است که رسم شده متخصصان علم اعصاب (neuroscience) و ژنتیک رفتاری (behavioral genetic) نتایج آزمایشاتی که روی مجرمین انجام داده‌اند را به دادگاه عرضه میکنند و با بحث درباره اینکه اختلال‌های موجود در ساختار اعصاب و مغز مجرم، عامل اصلی جنایت بوده، مجرم را یک بیمار که باید مداوا شود معرفی میکنند و به این روش مانع مجازات او میشوند.

سایت Wired از یکی از محققین اخلاقیات طبیعی (bioethicist) دانشگاه Duke به نام Nita Farahany چنین نقل کرده که آن‌ها ۱۶۰۰ مورد جرم جنایی تحت بررسی در دادگاه را مطالعه کرده‌اند که در آنها نتایج آزمایش‌های عصب‌شناسی (neurobiological evidence) به دادگاه عرضه شده‌اند، تا دادگاه را متقاعد به تخفیف مجازات کنند. روند عرضه این آزمایش‌ها به دادگاه بین سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۲ بیش از دو برابر شده است؛ و به تدریج در محاکمات مربوط به تجاوز و بچه‌دزدی و سرقت هم پای متخصصین عصب‌شناسی به دادگاه باز میشود. این متخصصین چند عکس از مغز مجرم را به هیئت داوری نشان می‌دهند و به نقطه‌ای در آن اشاره کرده، ادعا میکنند که تمام مشکل در این نقطه است. «این نقطه از مغز مجرم با مغز من و شما متفاوت است و همین عامل باعث شده که او جنایت‌کار شود». هیئت داوری و قاضی نیز معمولاً راحت متقاعد می‌شوند که مجرم یک بیمار قابل ترحم و نیاز به مراقبت و درمان است.

باسمه تعالی

از صده های پیش داستان‌های زیادی درباره رابطه دوستی بین انسان‌ها و دلفین‌ها نقل شده است. بعضی از این داستان‌ها چنان شاعرانه و اغراق‌آمیز است که انگار دلفین‌ها محو تماشای جمال انسان هستند و برای دوستی با او حاضرند به هر طریق ممکن توجهش را جلب کنند. همین مطلب باعث شده که باغ‌وحش‌ها و یا مراکز توریستی، انگیزه‌ این را داشته باشند که با آوردن چند دلفین مشتری‌های بیشتری جلب کنند. مردم بی‌خبر نیز عکس گرفتن با دلفین و شنا کردن در استخری که دلفین‌ها هستند را دوست داشته باشند. لذا برآن شدم که چند نکته را در این زمینه به عرض برسانم، شاید که کمکی به تصحیح این سوء تفاهم باشد.