باسمه تعالی

یکی از عجیب ترین خبرهای دوران معاصر، که حدود ۴۰ روز پیش رخ داد، مراسم افتتاح تونل Gotthard در سوئیس بود. تصورم این بود که این حادثه به‌قدری مهم است که دیگران درباره آن گزارش و تحلیل ارائه خواهند کرد. لذا در انعکاس این خبر عجله نکردم. اما با کمال تعجب شاهد بودیم که کسی تمایل به بحث درباره چنین خبرهایی ندارد. احتمالاً هر کسی که به ارائه تحلیل و گزارش درباره چنین خبرهایی بپردازد، نمیتواند در چشم مردم خود را به عنوان یک روشن‌فکر دانشگاهی معرفی کند.

عامل دیگر این است که فقط حوادثی توجه ما را جلب میکند که با تصویر ذهنی کلی که از عالم داریم، مطابق باشد. اکثر افراد وقتی به پدیده‌ای برخورد میکنند که با این تصویر کلی تطابق ندارد، به جای اینکه سعی کنند مدل ذهنی خود را ترمیم کنند، فقط با اغماض از کنار آن پدیده عبور میکنند و آنرا فراموش میکنند.

اما توصیه میکنم هر کسی که فکر میکند ما در یک جهان پست مدرن زندگی میکنیم که همه چیز بر اساس عقل و حسابگری و با روشهای علمی انجام می‌شود، حادثه مراسم افتتاح تونل مذکور را به دقت بررسی کند و بعد درباره این تصور ذهنی خود قضاوت کند.

باسمه تعالی

متأسفانه در این روزگار به ظاهر پست مدرن، آنقدر حرفهای بیمعنی و پوچ زیاد زده می‌شود و آنقدر اطلاعات غلط و شبه علمی در بین مردم زیاد است که باعث می‌شود آدم امید اینکه بتواند در مقابل این سیل جاهلیت اقدامی مؤثر انجام دهد، را از دست بدهد. مفهوم اعتماد‌به‌نفس یکی از این مفاهیم پوچ است که هرچه سعی کنید نمیتوانید یک مبنای عقلی برای آن پیدا کنید. اما چنان در بین مردم جا افتاده که حتی در تبلیغات سیاسی هم خود را نشان میدهد. شعار ما میتوانیم که توسط بعضی سیاستمداران معاصر مطرح شد، حاکی از همین مفهوم غلط است. در حال حاضر کلاسهای آموزشی زیادی برای بالا بردن میزان اعتماد به نفس، و یا تحت عنوان عزت نفس و Self-esteem برگزار میشود و کتابهای زیادی در این زمینه نوشته شده است. عامل این موج به راه افتاده هم چیزی جز یک جهان بینی غلط نیست.

چندی پیش خواندم که در بعضی قبیله های آفریقایی، جنگجویان با اجرای مراسمی خاص و استفاده از طلسم و جادو، به این باور میرسند که روئین‌تن هستند و دیگر از حضور در میدان جنگ نمیترسند. به همین دلیل بیباکانه میجنگند. اینکه یک جنگجو در مواجهه با دشمنی که او و خانواده‌اش و اهل شهرش را تهدید میکند، شجاعانه بجنگد، قطعاً امر مثبتی است. اما آیا برای افزایش شجاعت یک سرباز میتوان به دروغ به او باوراند که روئین‌تن شده است؟ بخشی از این سربازها در همان صحنه جنگ از بین می‌روند و دیگر فرصت تحلیل قضایا و بازخواست کسانی که به آن‌ها دروغ گفته‌اند را ندارند. بخش دیگری از آن‌ها که مجروح می‌شوند و زنده میمانند، دیگر رمق این را ندارند که کسی را بازخواست کنند. اگر هم پیروز شوند، احتمال دارد که اعتماد خود را به آن سحر و جادو حفظ کنند. اما بهرحال اصل توهم روئین‌تن بودن یک خرافات است.

به جای اینکه با دروغ و خیال پردازی سربازان را شجاع کنند، می‌شود به آن‌ها فهماند که اگر دشمن علایم ترس را در آن‌ها بیابد، احتمال از بین رفتنشان بیشتر میشود. به علاوه در حین حفظ شجاعت باید بدانند که آسیب‌پذیر هستند و حداکثر تلاش خود را برای کمتر آسیب دیدن باید بکار برند.

مفهوم اعتماد به نفس معادل همان جادوی مذکور است. یعنی مردم را به اعتماد به چیزی تشویق میکنیم که قابل اعتماد نیست.

باسمه تعالی

قبلاً در مقاله دیگری درباره روان‌درمانی غربی مطالبی را نوشته بودم. غیر علمی و مضحک بودن روشهای بکار گرفته شده در روان درمانی غربی و یا به اصطلاح Psychiatry در غرب نیز از دید اهل فن مخفی نمانده است و این حرفه مخالفان فراوانی دارد. اما به دلیل اینکه سود شرکتهای دارویی در این است که هر از چند گاه یک بیماری روانی جدید اختراع شود و فرصتی برای عرضه داروهای جدید و ایجاد بازار دیگری برای فروش این داروها پیش آید، این حرفه توانسته بکار خود ادامه دهد. پروفسور Jeffrey Schaler که استاد روان پزشکی در یک دانشگاه آمریکایی است، روان درمانی غربی را در چند دقیقه تشریح کرده و بی‌اعتباری آن را نشان داده است. فیلم این سخنرانی در ذیل این مقاله قابل مشاهده است و خلاصه صحبتهای ایشان را نیز آورده ام.

باسمه تعالی

بررسی روشهای مختلف فریب مغز یا به اصطلاح illusion این امکان را فراهم می آورد که با کارکرد مغز و سیستم بینایی و محدودیتهای آن آشناتر شویم. اخیرا مجموعه طراحی هایی از یک ژاپنی به نام Kokichi Sugihara  دیدم که برایم بدیع بود. موضوع اصلی کارهای ایشان این است که اشیاء را به شکلی طراحی کند که از یک زاویه دید به شکل خاصی به نظر آیند و تصویر آنها در آینه شکل هندسی دیگری باشد. احتمالا کسی که برای اولین بار چنین شگردهایی را می‌بیند، برای مدت زمانی مبهوت می‌ماند

باسمه تعالی

دیروز همه‌پرسی درباره ماندن و یا خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، مشهور به Brexit، انجام شد و ۵۲ درصد مردم به جدا شدن از اروپا رأی دادند. این همه‌پرسی باعث شد که مردم دیگر کشورهای اروپایی نیز تشویق شوند تا درباره استقلال از اروپا فکر کنند. درباره اینکه این همه‌پرسی چه اثری بر اروپا و بقیه جهان خواهد داشت، حرفهای زیادی زده شده که در اینجا قصد دارم درباره بعضی از آن‌ها بحث کنم.

باسمه تعالی

یکی از دلایلی که معتقدم عوامل استعمار در مطبوعات ایران نفوذ گسترده ای دارند، این است که بعضی خبرها را، با اینکه اهمیت زیادی دارند، هیچکدام از خبرگزاریها گزارش نمیکند. ممکن است پخش بعضی اخبار بر خلاف مصالح ملی باشد و مراجع قانونی جلوی پخش آنرا بگیرند. اما خبرهای دیگری هستند که مصالح ملی ایجاب میکند که مردم از جزئیات آن بدقت باخبر شوند، اما بازهم چنین خبرهایی را می‌شود یافت که هیچ خبرگزاری و یا سایت ایرانی آنرا بازتاب نمیدهد. تعمیق روابط روسیه و اسرائیل در هفته‌های اخیر نمونه‌ای از این قبیل اخبار است که علیرغم اینکه بطور جدی باید زنگ خطر را برای مقامات سیاسی ایران به صدا درآورد، همه طوری از کنار این خبر گذشتند که انگار هیچ اتفاقی رخ نداده است. لذا بر آن شدم که این خبر را، هرچند که زمانی از آن گذشته، مرور کنم.

باسمه تعالی

در این وبلاگ سعی کرده‌ام بعضی از هنرها و تکنیکهایی که به درد زندگی میخورد را یادآور شوم که یکی از آن‌ها به عنوان نمونه درباره هنر گره زدن بود. نمونه دیگر روشهای حمل و نقل بار است. همه مردم نیاز به این دارند که بارهایی را جابجا کنند. همیشه هم نیروی کار کمکی و یا قابل استخدام در دسترس نیست. وقتی هم که بشود با مشارکت افراد دیگر باری را حمل کرد، باید این افراد آموزش لازم را دیده باشند و هماهنگی های لازم به عمل آمده باشد. در غیر اینصورت احتمال اینکه یکی از افراد حرکتی پیش‌بینی نشده کند که باعث صدمه به دیگران شود، وجود دارد.

جا دارد که روشهای حمل و نقل، علی الخصوص در هنگام انجام پروژه های ساختمانی، که هم ایمن باشد و هم کمترین فشار را به بدن وارد کند، به عنوان یک واحد درسی به همه دانش آموزان آموزش داده شود و پدر و مادرها چنین اطلاعاتی را در اختیار فرزندان بگذارند. اما تا بحال ندیده‌ام که کسی در این زمینه کتابی بنویسد و یا بخواهد چنین مبحثی را آموزش دهد.

باسمه تعالی

پروژه های بازگرداندن حیات به افرادی که به تازگی مرده اند، هر از چند گاهی در مجامع دانشگاهی و علمی مطرح می‌شود و موضوع جدیدی نیست. البته اخیراً اخباری را مشاهده کردم که نشان دهنده این بود که کارهای جدی تری در این زمینه در حال انجام است. اگر تحقیقات زنده کردن مردگان به این منظور انجام شود که بشر درک بهتری از تعریف مرگ و زندگی داشته باشد، کار مفیدی است و ایرادی در آن نیست. اما چنان که افتد و دانی، گردانندگان چنین پروژه هایی به دنبال نتیجه‌گیری های فلسفی و اعتقادی از این کار هستند و ممکن است که نتیجه‌گیری های حاصله را به نحوی عرضه کنند که بشود با آن نتایج فلسفی دلخواه را گرفت.

باسمه تعالی

ایده استفاده از تانک در میدانهای نبرد زمینی در جنگهای جهانی اول و دوم توسعه یافت. اصل ایده این است که ماشینی طراحی شود که مجموعه‌ای از تسلیحاتی که برای نبرد زمینی لازم است را در خود جای دهد و تا حد ممکن آسیب‌پذیر نباشد. برای اینکه حد بهینه میزان تسلیحات، قدرت تحرک و مقاومت در برابر حملات دشمن مشخص شود، آزمایش های زیادی در تاریخ صورت گرفته است. مثلاً ارتش آلمان در جنگ دوم جهانی تانکی با وزن هزار تن به نام Landkreuzer هم ساخته بود که موفق نبود و بعد تانک سنگین بعدی را به ۲۰۰ تن تقلیل دادند که آن هم به شکست انجامید.

باسمه تعالی

به همه ما از کودکی لزوم یادگیری علم گوشزد شده است و اگر از هر کدام ما درباره تعریف علم سئوال شود، میتوانیم در این باره انشاء بنویسیم. احتمالاً در دبستان درباره اینکه علم بهتر است یا ثروت نیز انشاء نوشته ایم. در آن انشاءها کسی جرأت نداشت مستقیماً بگوید ثروت بهتر است، اما وقتی درست در متن نوشته شان دقت میشد، آنچه گفته بودند این بود که علم بهتر است چون می‌شود با آن موقعیت اجتماعی بالاتری کسب کرد و ثروت بدست آورد.

بعد از کودکی هم تعاریف مختلفی از علم شنیده ایم. مثلاً حدیث العلم علمان، علم الابدان و علم الادیان زمانی خیلی معروف بود. بعداً معلوم شد که چنین حدیثی را در هیچ کتاب حدیثی نمیشود پیدا کرد. تعاریف زیاد دیگری هم می‌شود در جامعه یافت ولی اینجا قصد ندارم درباره اینکه بهترین تعریف علم چیست بحث کنم. چون واقعاً امید ندارم به درد کسی بخورد. اما چکیده و عصاره آن مفهومی که از علم در دوران معاصر در ذهن مردم است را می‌شود به صورت زیر نشان داد: