باسمه تعالی

شخصا این مطلب را بارها و بارها تجربه کرده ام که پروژه ای را پیش ببرم و پس از آن که ماهها وقت صرف کنم و تمام پس انداز خود و اطرافیان را خرج آن پروژه کنم، دریابم که برای اتمام پروژه و تولید آن و عرضه آن به بازار مصرف به مقدار بیشتری سرمایه احتیاج دارم و وقتی از پیدا کردن کسی که بتواند در آن پروژه سرمایه گذاری کند ناامید شدم، آنگاه آن پروژه را مانند دیگر پروژه ها رها کنم و همه وسایل آن را در انبار بگذارم. اوائل به این دل خوش میکردم که حداقل در این کار کسب تجربه ای کرده ام، اما با گذر زمان متوجه شدم که عمر انسان کوتاه تر از آن است که این همه تجربه به درد او بخورد.

ظاهرا در چنین تجربه ای با افراد زیاد دیگری شریک بوده ام و پیدا کردن راه حلی برای این مسئله، چیزی بوده که فکر اندیشمندان زیادی را به خود مشغول کرده است. راه حلی که در دنیا معمول شده و به خاطر امکانات ارتباطی جدید و علی الخصوص اینترنت، رو به گسترش است روش Crowd-funding است.

در این روش فرد صاحب ایده، تا جایی که در توان دارد، کار خود را پیش برده و برآورد قابل قبولی از هزینه های تکمیل کار خود تهیه میکند و برنامه خود و میزان سرمایه لازم را در یک وبسایت عمومی اعلام میکند. این پروژه چه ساخت یک فیلم کوتاه باشد که تهیه کننده آن فیلم نامه را نوشته ولی هزینه ساخت آن را ندارد، یا خرید ابزار کار برای راه اندازی یک کارگاه، و یا طراحی یک دستگاه پیچیده صنعتی، به مردم عرضه میشود و اگر چیزی باشد که نظر مساعد مردم را جلب کند، میتواند سرمایه های آنها را هم به کار بگیرد.

مزیت اصلی این سیستم این است که این کار به پیشرفت اخلاقیات و روح جمعی و اینکه آدم خود را جزء یک اجتماع بزرگتر ببیند و و مانند یک موجود اجتماعی رفتار کند، کمک میکند. بر این باورم چنین چیزی میتواند به جامعه ایرانی کمک زیادی کند، زیرا رفتارهای غیر اجتماعی در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر بیشتر است. شاهد آن هم رعایت نکردن صف و تخلفات رانندگی است.

فرض کنید فردی ادعا میکند که ساختن یک نانوایی در یک محله لازم است و او توان این را دارد که این نانوایی را اداره کند. حال اگر مردم محل با این مطلب موافق باشند، هرکدام به اندازه وسع خود مبلغی را تعهد میکنند. اگر جمع مبالغ به اندازه سرمایه لازم برای این کار شد، از مردم درخواست میکنند که مبالغ تعهد شده خود را بپردازند. اما اگر این پروژه نظر مساعد مردم و سرمایه آنها را جلب نکرد، پولی از کسی گرفته نمیشود. به این ترتیب دموکراتیک ترین روش برای تغییر و پیشرفت جامعه به کار گرفته میشود.

نکته ای که به جمع آوری سرمایه میتواند کمک کند، این است که صاحب پروژه مشخصا اعلام کند که در صورت موفقیت پروژه خود، به چه صورت سرمایه های مردم را پس خواهد داد. مثلا صاحب پروژه میتواند بگوید که نمونه ای از دستگاه طراحی شده را به سرمایه گذاران اهدا میکند و یا معادل سرمایه جمع شده را به پروژه های دیگر افراد اختصاص خواهد داد.. مثلا فرض کنید فردی نیاز به یک چرخ خیاطی دارد، میتواند تعهد کند که برای هر کس که از مبلع معینی بیشتر کمک کند، چیزی را بدوزد و جمع مبالغ کمتر از حد مشخصی را به دیگران کمک کند. برای این کار هم راهکارهای قابل کنترل میشود تعریف کرد.

از طرف دیگر ممکن است بعضی افراد بخواهند از این سیستم سوء استفاده کنند و پروژه های واهی تعریف کنند و پول مردم را بگیرند. قطعا این رفتاری غیر اجتماعی است که با روح چنین حرکتی که تقویت پیوندهای اجتماعی است، همخوانی ندارد و قطعا راهکارهایی میتوان تعریف کرد که چنین افرادی نتوانند اشتباه خود را تکرار کنند و چنین رفتارهایی را نشان دهند. البته موفقیت تمام پروژه ها تضمین شده نیست و کسی که تعهد میکند به یک پروژه کمک کند، تلویحا از ریسکی که در هر پروژه هست، خبر دارد.

یکی از بارزترین نمونه های سرمایه گذاری جمعی سایت kickstarter.com است که تا بحال توانسته 700 میلیون دلار را برای اجرای 45000 پروژه جلب کند و به صاحبان پروژه ها بدهد. این لینک هم ده سایت معروف سرمایه گذاری جمعی را لیست کرده که میتوانید با مراجعه به آنها با نحوه کار و تجربیات آنها آشنا شوید.