مطلبی درباره محصولات تراریخته و مهندسی ژنتیک

باسمه تعالی

شخصاً بنا ندارم اظهار نظرهای دیگران، علی‌الخصوص اهل سیاست، را نقد کنم، اما از آن جهت که دوستی بزرگوار مطلبی را به نقل از عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط زیست، فرستادند؛ چند نکته را درباره آن عرض میکنم.

مطلب اول

ایشان چنین گفته‌اند که:

«در ایران به بشریت و علم ظلم می‌کنند، متاسفانه افرادی سردمدار مخالفان تولید تراریخته هستند که منافع کلانی نیز در پشت پرده دارند، چرا تاکنون یک مورد به واردات مواد تراریخته اعتراض نشده است، در حالی که ۶۰ الی ۷۰ درصد موادی که وارد کشور می‌شوند، تراریخته هستند و هیچ کس نسبت به واردات آنها اعتراضی ندارد، اما اگر فقط یک مورد تحقیق در کشور در خصوص محصولات تراریخته انجام شود، مخالفت‌های زیادی با آن می‌شود، چراکه منافع عده‌ای به خطر افتاده است.

تجارت تراریخته در حال حاضر یک رانت است و تجار آن نمی‌خواهند در داخل کشور اتفاقی در این خصوص بیفتد.»

چنین مطلبی قطعاً تاسف‌بار است. چون خطر اصلی در محصولات تراریخته در محصولات وارداتی است؛ نه تحقیق و توسعه ژنتیک. مخالفت‌های جهانی با این محصولات به این خاطر است که شرکتهای شیطانی Monsanto و DuPont از این محصولات به عنوان اسب تروا استفاده میکنند. در شیطانی بودن شرکت monsanto همین بس که این شرکت تأمین عوامل جنگ شیمیایی آمریکا، مثل Agent Orange، را برعهده داشت.[2]

سیاست این شرکتها این بود که بذرهایی را عرضه کنند که بازدهی بالاتر و مقاومت بیشتری داشته باشد؛ اما فقط یک سال محصول دهد و کشاورز باید سال بعد دوباره بذر را از همین شرکتها بخرد. این بذرها به Terminator مشهور هستند. بعد از چند سال که بذرهای سنتی از رده خارج شدند و محیط زیست مزارع با بذر جدید تطبیق پیدا کرد، آن‌ها میتوانند از آن بذر به عنوان اهرم فشار سیاسی استفاده کنند. به این دلیل که هر وقت که تصمیم بگیرند، میتوانند فروش بذر را متوقف کرده، و کشور خریدار را دچار قحطی کنند. به علاوه هر زمانی که تصمیم بگیرند میتوانند تغییراتی ژنتیک در بذرها بدهند که اثرات جانبی مخربی روی محیط زیست بگذارد و کشاورزی آن کشور را نابود کند.[1]

همین مطلب درباره واکسن نیز صادق است. بخش عمده مخالفتها با واکسن، که توسط چنین شرکتها و یا سازمان‌های بین‌المللی عرضه می‌شود، بخاطر این است که این شرکتها و سازمان‌ها سابقه قابل اثباتی در خیانت دارند؛ و به مراتب از این واکسن‌ها برای پخش بیماری‌های کشنده، به منظور کاهش جمعیت کشور هدف، استفاده کرده‌اند. لینک [3] فقط یک نمونه از صدها مطلبی است که در این زمینه می‌شود یافت.

شخصاً بارها شاهد بودم که در ایران اطلاع‌رسانی و هشدار درباره یک مسأله باعث شده که به اصطلاح بوق را از سر گشاد بزنند. به عنوان نمونه اخیراً یک کیت آزمایش ژنتیک برای والدین خود به ایران فرستاده بودیم و تنها چیزی که در آن بود، دو لوله آزمایش بود که والدینم باید بزاق دهان خود را در آن تف میکردند و درش را می‌بستند و پس میفرستادند. اما گمرک آن بسته را ضبط کرد و به هیچ‌وجه اجازه ترخیص آن را نداد. نمیدانم در ذهن علیل ماموران گمرک چه گذشته بود؛ شاید فکر میکردند که دارند جلوی دزدیده شدن اطلاعات نژادی ملت برای ساخت سلاح ژنتیک ضد نژادی را میگیرند.

مطلب دوم

آقای کلانتری چنین گفته‌اند که:

«تا کمتر از سه سال آینده زعفران‌کاران ما باید کسب و کار خود را تعطیل کنند، چراکه یک شرکت انگلیسی ماده موثره زعفران را از طریق مهندسی ژنتیک به یک باکتری منتقل کرده است و بجای صدها هزار هکتار زمین زعفران‌کاری شده در هزار متر کارگاه، تمام ماده موثر زعفران رابه قیمت یک صدم زعفران کنونی تولید می‌کند.»

چنین حرفی درست نیست. زعفران مصنوعی قاعدتاً بازار جدید مصرف برای خود ایجاد خواهد کرد. محصولات ارگانیک همیشه طرفداران و بازار خود را دارند و چیزی نمیتواند جای آن را بگیرد. مثلاً روغن‌های نباتی صنعتی، با اینکه خیلی ارزان هستند، نمیتوانند بازار روغن حیوانی کرمانشاهی را تصاحب کنند. روغن کرمانشاهی هر چقدر هم که گران باشد، بازار مصرف خود را حفظ خواهد کرد.

مطلب سوم

ایشان ادعا کرده‌اند که:

«تا به امروز یک مقاله علمی برای اینکه تراریخته مضر بوده، چاپ نشده است، در حالی‌که شایعات در این خصوص فراوان است.»

این هم تامّ نیست. چون با یک جستجوی ساده چند مقاله درباره مضرات مواد تراریخته پیدا کردم.[4,5,6] ذکر این نکته لازم است که تکنولوژی ژنتیک هنوز اوائل راه خود بوده، و به بلوغ نرسیده است. بنابراین نمیشود با اطمینان ادعا کرد که تغییرات ژنتیک بی‌خطر است و عوارض جانبی ندارد. مقالات علمی نباید مضرّ بودن آن را اثبات کنند، بلکه باید بیخطر بودن مورد به مورد تغییرات ژنتیک را نشان دهند.

مطلب چهارم

هرچند مهندسی ژنتیک یک ابزار توسعه و پیشرفت مهم است که نباید از آن غفلت کرد، انتظار اینکه این تکنولوژی بتواند با تجربه هزاران ساله کشاورزی رقابت کند، بجا نیست. برای شرح این مطلب، میتوانم این مثال را ذکر کنم:

در سالهای اخیر گندم آمریکا دچار یک آفت به نام Hessian Fly شده است که حدود ۱۰٪ از محصول را از بین میبرد. با اینکه آمریکا به همه روشهای مهندسی ژنتیک و تکنولوزی‌های جدید دسترسی دارد، نتوانستند این آفت را از بین ببرند و در نهایت مجبور شدند بذر علفی به نام Aegilops tauschii، که در انبار بذری در حلب سوریه ذخیره شده بود، را بکار بگیرند. این علف تنها چیزی است که میتواند آفت مذکور را از بین ببرد. سابقه هزاران ساله کشاورزی در خاورمیانه به‌قدری این زمینه را پیشرفته کرده که راه مقابله با انواع آفتها را هنوز باید در همین منطقه جستجو کرد.[7] علیرغم اینکه آمریکا در سالهای اخیر دشمنی زیادی با سوریه کرد، به سوریه برای نجات محصول گندم خود نیاز دارد.

یاد گرفتن تکنولوژی‌های جدید و بومی کردن آن قطعاً لازم است، اما سرمایه گران‌سنگ کشاورزی موجود و سابقه هزاران ساله آن را نباید دست کم گرفت و کم‌ارزش دانست.

[1] Seeds of Destruction'The Hidden Agenda ofGenetic ManipulationF. William Engdahl https://exploringrealhistory.blogspot.com/2019/02/part-7seeds-of-destructionthe-hidden.html

[2] Agent Orange, exposed: How U.S. chemical warfare in Vietnam unleashed a slow-moving disaster http://theconversation.com/agent-orange-exposed-how-u-s-chemical-warfare-in-vietnam-unleashed-a-slow-moving-disaster-84572

[3] Ex-mercenary claims South African group tried to spread Aids https://www.theguardian.com/world/2019/jan/27/south-african-intelligence-officers-spread-aids-black-communities

[4] https://www.hindawi.com/journals/isrn/2011/369573/

[5] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3791249/

[6] https://responsibletechnology.org/gmo-education/health-risks/

[7] Syrian seeds could save US wheat from climate menace https://www.theguardian.com/world/2018/jul/06/syrian-seeds-could-save-us-wheat-from-climate-menace