آسیب های فرهنگی که جامعه در معرض آن قرار دارد

باسمه تعالی

بزرگواری از من خواست درباره آسیب های فرهنگی که جامعه در معرض آن است بنویسم. اما در انجام این کار تعلل کردم. دلیل آن هم این نبود که جواب آن مشکل باشد، بلکه با این همه سابقه تمدن بشری باید اندیشمندان این مسئله را به اندازه کافی تحلیل کرده باشند و راهکارهای مناسب ارائه کرده باشند.

دلیل تعلل من این بود که جامعه شناسان مانند اهل هر فن دیگری، از اصطلاحات خاصی استفاده می کنند و مطلبی را که با آن اصطلاحات بیان نشده را غیر حرفه ای میدانند. هر چند که اگر معنی چنین اصطلاحاتی را از بزرگترین اساتید این رشته بپرسید، بعید است بر سر معنی آن اتفاق داشته باشند و یک تعریف واحد را ارائه کنند. اگر هم بیشتر در این باره غور کنید، درمی یابید که در ظرف این اصطلاحات اساسا هیچ معنایی نمیشود گنجاند. مثلا اصطلاح اگزیستانسیالیسم را در نظر بگیرید: شخصا این را کار شاقی می دانم که بخواهیم تعداد فرض های غلط و ضعف های فکری و منطقی را که فقط منجر به تعریف این اصطلاح میشود، بشمارم. اینکه چقدر ضعف عقلی و فکری لازم است تا چنین طرز تفکری را آدم انتخاب کند، ناگفته بماند. در عمل هم به تعداد افرادی که خود را متعلق به این جریان می دانند، میتوانید شاخه های متفاوت و تعاریف مختلف پیدا کنید.

بسیاری از این اصطلاحات به اصطلاح فنی، نه برای انتقال بهتر یک مفهوم، بلکه برای مخفی کردن خالی بودن دست اهل آن حرفه اختراع شده اند، تا دیگران فکر کنند که دست آنها به جایی بند است و به قول معروف جرات نکنند بی لباس بودن پادشاهشان را به روی آنها بیاورند.

جنگ هفتاد و دو ملت همه را عذر بنه                             چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند

بنابراین بیان حرفی که در محیط دانشگاهی و از طرف جامعه شناسان قابل قبول باشد، کار راحتی نیست.

اما درباره اینکه آسیب های فرهنگی جامعه چیست، حرف بسیار است که آنرا با یک مقدمه شروع میکنم:

ما بر روی بعضی اشیا مانند اتوموبيل اسم میگذاریم، در حالی که اینها واحد صناعي‌اند و وجود تكويني ندارند. اتومبیل يك وجود جداگانه‌اي غير از آن قطعات به هم چسبيده ندارد. اجتماع انسان ها نیز یک موجود اعتباری است. اگر صد نفر دور هم جمع بشوند، يك وجود جدايي به عنوان جماعت بوجود نمی آید، بدلیل اینکه اجزا اجتماع با هم وحدت حقيقي ندارند. وقتي وحدت حقيقي نداشتند، اجتماع نیز وجود حقيقي ندارد. اما بشر يك موجود تكوينيِ حقيقي است.

هر چند بعضی ها بحث می کنند که میتوان بدن آدم را به عنوان Symbiotic System در نظر گرفت که حاصل جمع میلیون ها نوع سلول موجودات مختلف است و بدن آدم حاصل تعامل متقابل این موجودات متنوع با هم است، اما حقیقت آدم حقیقت ثابتی است. دلیل آن هم این است که با گذر 7 تا 10 سال که تمام سلول های بدن آدم به تدریج می میرند و با سلول های دیگر جایگزین میشوند، هنوز حقیقت انسان ثابت می ماند و همه میتوانند تشخیص دهند که او همان فرد قبلی است.

بنابراین برای اینکه آسیب های محتمل در یک جامعه را بشناسیم، باید آسیب های فردی انسان را بشناسیم و راهکارهای مقابله با آن را بیابیم.

وجود مبارک امام صادق (ع) در حدیثی که در جلد اول اصول کافی باب عقل و جهل صفحه 23 روایت شده، این مسئله را با تمام جزئیات شرح داده است. در این حدیث آمده که خدای عزوجل برای عقل 75 لشگر قرار داده و برای جهل نیز 75 لشگر قرار داد. هر یک از لشگریان جهل میتواند آسیبی به انسان برساند و در مقابل آن لشگری در جبهه عقل هست که با کمک گرفتن از آن، انسان میتواند آن آسیب را دفع کرده و سالم بماند. بسیاری از آنچه که به عنوان لشگریان عقل و جهل عنوان شده به نقش انسان در جامعه نظر دارد، مانند عفو و گذشت و یا احترام والدین. این به این معنی است که هر چند اصل آسیب و راه حل آن فردی است، اما جامعه ای که تعداد بیشتری از افراد آن چنین آسیبی دیده باشند، در مجموع بیشتر آسیب خواهد دید.

در ذیل هر یک از 75 لشگر جهل و لشگری از عقل که توان مقابله با آن را دارد، می آورم:

-