باسمه تعالی

وقتی طرفین شرکت کننده در بحثهای علمی و سیاسی پایبند استدلال عقلی و منطقی باشند و واقعا قصد داشته باشند که دلایل و مستندات خود را مقابله کنند تا حقیقت بر همه طرفین معلوم شود، چنین بحثی بسیار شیرین و آموزنده میتواند باشد. اما همه مباحثه ها چنین نیستند. بعضی از طرفین دنبال کشف حقیقت نیستند و به هیچ وجه حاضر نیستند دلیل معتبر طرف مقابل را، حتی اگر اعتبار آن بر خودشان هم روشن باشد، قبول کنند. افرادی که معمولا با چنین روحیه ای در بحث شرکت میکنند، معمولا از همان اول درباره اینکه وقتی در تنگنا گیر کردند، چطور از آن بیرون بیایند، برنامه ریزی میکنند. بنابراین باید روش بحث با اینگونه افراد، و شگردهایی که برای فرار از تنگنا بکار میبرند، را دانست.

شناخت این روشها به شما این امکان را میدهد که در دامی که طرف مقابل گشترده، نیافتید. و یا حداقل بدانید که بحث را تا کجا ادامه دهید. اگر طرف مقابل شما از اینگونه روشها استفاده میکند، قطعاً نفعی برای شما در ادامه بحث وجود ندارد. تنها نتیجه‌ای که بحث میتواند داشته باشد این است که فرصت تبلیغ یک فکر غلط را از حریف بگیرید و یا او را به تفکر بیشتر و بازنگری در نظراتش تشویق کنید.

باسمه تعالی

میتوان از شعار و شعور و شعر حکیمانه استفاده کرد و هر کدام را در جای خود بکار برد. مثلاً کار یک فرمانده نظامی که به قصد ترساندن و ناامید کردن دشمنان شعار میدهد و رجز میخواند، میتواند حکیمانه باشد. شعر هم اگر در جای خود مصرف شود، لطف بسیاری دارد. همه ما چنین صحنه‌هایی را تجربه کرده‌ایم که خواندن یک شعر بر سر بالین بیماری که در حال از دست دادن امید به زندگی است، و یا برای بیان عشق و علاقه، چطور اعجاز میکند.

نکته این است که نباید این‌ها را به جای هم بکار برد.

باسمه تعالی

اگر تا بحال درگیر یک بحث سیاسی و یا علمی شده باشید، با این وضعیت برخورد کرده‌اید که یکی از طرفین به دیگری میگوید که دلیلت مضحک است. شاید هم چنین فردی پیش خودش فکر کند که حرف طرف مقابل اصلا قابل مطرح شدن نیست. اما در هر صورت باید غیر قابل قبول بودن حرف حریف را با استدلال نشان دهند، و نه تمسخر. اگر کسی واقعا باور دارد که توان تفکر صحیح را دارد و حرف خودش مستدلتر است، باید بتواند با استدلال ضعیف بودن حرف حریف را نشان دهد. استفاده از تمسخر حاکی از این است که گوینده میخواهد ضعف استدلال خود را بپوشاند.

بحث غلط و درست بودن یک استدلال با بحث مضحک بودن اساساً از دو جنس متفاوت هستند. اگر بشود به چیزی خندید، به این معنی نیست که حتماً غلط هم هست. در این دنیا می‌شود هر چیزی را دستمایه طنز قرار داد. آدمهای با استعدادی هستند که میتوانند غمبارترین و تأسف انگیزترین صحنه‌ها را به جوک تبدیل کنند. اگر کسی بتواند با چیزی جوک درست کند، لزوماً به این معنی نیست که عقلاً غلط است. اما بسیاری مواقع همین فشار روانی تمسخر باعث میشود آدم تمایلی به شرکت در بحث علمی و ارائه دلیل نداشته باشد.

باسمه تعالی

تفکر صحیح داشتن و منطقی فکر کردن کار ساده ای نیست. اگر از اکثر افراد سئوال شود که آیا شما منطقی و برهانی فکر میکنید؟ بعید میدانم کسی پیدا شود که اعتراف به غیر منطقی بودن کند. صحیح فکر کردن ترکیبی از علم و هنر است. چون برای این کار هم به دانش کافی نیاز است و هم به تبحر در بکارگیری ابزارهای منطق. بنابراین هر کس که ادعا و یا آرزوی عاقلانه فکر کردن را دارد، باید بطور مستمر در کسب دانش و تمرین منطقی فکر کردن بکوشد. به همین دلیل تصمیم دارم انشاء الله سلسله نکاتی را در باب تفکر صحیح عرضه کنم. البته این کار به این معنی نیست که شخصا ادعای آن را داشته باشم که در قله عاقل بودن قرار دارم. به عنوان مثال کسی که فنون رزمی را آموزش میدهد، با اینکه قاعدتا باید بکارگیری فنونی که آموزش میدهد را بلد باشد، لزوما هنرمندترین و چابکترین فرد در بکارگیری این فنون نیست. ضمنا اگر دوستان گرامی اضافه کردن نکته‌ای را به این مجموعه مفید میبینند، لطفا بفرمایند تا این بحث تکمیل شود.

نکته اول درباره جوک گفتن و شنیدن است: