باسمه تعالی

حدود دو سال پیش بود که در همین وبلاگ درباره خریدن شرکت ساخت روبوتهای نظامی بوستون دینامیکز توسط گوگل نوشته بودم. گوگل با اینکه در سالهای اخیر پیشرفتهای زیادی در زمینه هوش مصنوعی داشته، پس از دو سال دریافته که این کار چندان امیدبخش نمیتواند باشد و در صدد فروش این شرکت و ترک این زمینه است. درک این مطلب از اول کار هم بسیار ساده بود.

بشر هنوز به درک و تعریف درستی از هوش نرسیده است. بنابراین امید چندانی به اینکه تلاش های محققین در ایجاد هوش مصنوعی بتواند در آینده نزدیک به جایی برسد که بتواند جایگزین و یا رقیب هوش بشری شود، نباید داشت. اگر از هر کدام از متخصصین هوش مصنوعی بخواهید که تعریفی فلسفی از هوش ارائه کنند، درخواهید یافت که چقدر دست آنها خالی است. شرط اول اینکه بشود نسخه بدلی چیزی را درست کرد، این است که بتوانیم تعریفی از نسخه اصلی ارائه کنیم. اما چنین تعریفی درباره هوش هنوز وجود ندارد.

به علاوه مشکل اصلی استفاده نظامی از روبوتهای هوشمند در میدان نبرد، میزان هوشمندی آنها نیست. بلکه مسئله اصلی میزان مقاومت ماشین ها در شرایط مختلف، توان ادامه کار حتی در شرایط آسیب دیدگی، و مصرف بهینه سوخت است. هنوز تکنولوژی بشر به جایی نرسیده که ماشینی بتواند بسازد که خود را تعمیر کند، و یا در صورت تمام شدن سوختش بتواند از هر آنچه که در طبیعت پیدا میشود انرژی لازم را تامین کند. حتی به فرض اینکه بتوان روبوتهای کاملا هوشمند ساخت، همین عوامل باعث میشوند چنین روبوتهایی در صحنه عمل بی استفاده باشند. در جریان زلزله و سونامی سال ۲۰۱۱ ژاپن و حادثه نیروگاه هسته ای فوکوشیما، متخصصین ژاپنی سعی فراوانی کردند که روبوتی را عرضه کنند که بتواند بجای آدم وارد محوطه مخزن اصلی نیروگاه شود تا بشود هسته مرکزی در حال تشعشع نیروگاه را تحت کنترل درآورد. اما هیچ روبوتی نتوانست بیش از چند لحظه در چنان شرایطی کار کند. بنابراین ژاپنی ها مجبور شدند از داوطلبانی کمک بگیرند که با اطلاع از عواقب مرگبار ورود به هسته نیروگاه کارهای لازم را انجام دهند.

نکته دیگر این است که علیرغم مقاومت بسیار بالای انسان در برابر شرایط نامساعد طبیعی، و قابلیت بالایی که در تحمل درد و آسیب دیدگی دارد، هنوز ارزانترین منبع نیرو است و امکان اینکه بشود روبوتی ساخت که از نظر هزینه از نیروی انسانی ارزانتر باشد، هیچ قابل تصور نیست. بعضا پیش می آید که صاحبان صنایع و متخصصین دانشگاهی از بی اطلاعی مسئولین سیاسی و نظامی سوء استفاده میکنند و طرحهایی را ارائه میکنند که چند سال سفره شان را رنگین کند. با یک جستجوی ساده میتوانید چنین طرحهایی را در سراسر دنیا پیدا کنید. با اینکه غیر قابل تحقق بودن آنها از همان لحظه اول مشخص است، همین مطلب که دیگر کشورها در حال کار بر روی چنین پروژه ای هستند، مسئوولین سیاسی ونظامی کشورهای دیگر را تشویق میکند تا آنها هم بودجه طرحهای مشابه را تامین کنند، تا از غافله پیشرفت عقب نمانند.

قانون نانوشته ای وجود دارد مبنی بر اینکه هر آنچه را که بشری بتواند درست کند، بشر دیگری پیدا میشود که بتواند آنرا خراب کند و یا از کار بیاندازد. به همین دلیل استفاده از روبوتها در میدان جنگ، صرفنظر از اینکه در آینده چقدر پیشرفت کنند، هیچوقت عملی نخواهد شد و اگر هم بشود شکست ناپذیر نخواهند بود. صحنه جنگ برای بقیه تاریخ، صحنه درگیری اراده و فکر آدمها با یکدیگر خواهد ماند.

در دنیایی که بشود یک آدم را چنان شستشوی مغزی داد که حاضر شود رانندگی ماشین پر از مواد منفجره را به عهده بگیرد و در جایی دیگر آنرا منفجر کند و خودش هم همراه ماشین از بین برود، چه احتیاجی به روبوت است؟